Δευτερεύουσες προτάσεις των κειμένων του βιβλίου της Β΄ Λυκείου των Λατινικών, όπως είναι αναρτημένες στη σελίδα study4exams.gr

Κείμενο 3

1.      1.  quae incolis nocet: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στη λέξη beluam της κύριας στην οποία λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός. Εκφέρεται με οριστική (nocet: οριστική ενεστώτα) και δηλώνει το πραγματικό γεγονός.

Κείμενο 5

2.      1. ut puer magistrum (honorat): δευτερεύουσα επιρρηματική, απλή παραβολική, συγκριτική ελλειπτική πρόταση που δηλώνει τον τρόπο. Εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο ut και εκφέρεται με οριστική η οποία δηλώνει το πραγματικό (εννοούμενο ρήμα honorat), αφού η σύγκριση αφορά σε δύο καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται ότι είναι αντικειμενική πραγματικότητα. Η παραβολική πρόταση λειτουργεί ως β΄ όρος σύγκρισης. Ως α΄ όρος σύγκρισης θεωρείται η κύρια πρόταση «(Silius Italicus) eum (sic) honorabat».

3.     2.   quod Neapoli iacebat: δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση στη λέξη monumentum της κύριας πρότασης. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quod και εκφέρεται με οριστική (iacebat), καθώς εκφράζει το πραγματικό γεγονός.

Κείμενο 6

1.      1.  quam leges continent: δευτερεύουσα αναφορική, προσδιοριστική πρόταση στη λέξη civitate της κύριας στην οποία λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός . Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία 2quam και εκφέρεται με οριστική (continent), καθώς εκφράζει το πραγματικό γεγονός

.

2.      2. Ut corpora nostra sine mente (non stant): δευτερεύουσα επιρρηματική, απλή, παραβολική, συγκριτική, που δηλώνει τον τρόπο. Εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο ut και εκφέρεται με οριστική ( εννοούμενο ρήμα non stant), αφού η σύγκριση αφορά σε δύο καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται ότι είναι αντικειμενική πραγματικότητα. Η παραβολική πρόταση λειτουργεί ως β΄ όρος σύγκρισης. Ο α΄ όρος είναι η κύρια πρόταση «sic civitas…non stat». Το τροπικό επίρρημα sic της κύριας προεξαγγέλλει την απλή παραβολική/συγκριτική πρόταση του τρόπου.

Κείμενο 11

1 .quae Italiam ab Gallia seiungunt: δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο Alpes στο οποίο λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae, εκφέρεται με έγκλιση οριστική, γιατί δηλώνει το πραγματικό∙ χρόνου ενεστώτα, γιατί αναφέρεται στο παρόν.

2.Ubi in Italia fuit: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρότασηως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης «apud Ticinum, Trebiam, Trasumenum et Cannas copias Romanorum profligavit». Εισάγεται με τον χρονικό σύνδεσμο Ubi (δηλώνει το προτερόχρονο), εκφέρεται με οριστική έγκλιση, γιατί μας ενδιαφέρει καθαρά από χρονική άποψη∙ χρόνου παρακειμένου, γιατί δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

3.     3.   Postquam XIV annos in Italia complevit: δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης «Carthaginienses eum in Africam revocaverunt.». Εισάγεται με τον χρονικό σύνδεσμο Postquam (δηλώνει προτερόχρονο) , εκφέρεται με οριστική έγκλιση, γιατί μας ενδιαφέρει καθαρά από χρονική άποψη∙ χρόνου παρακειμένου, γιατί δηλώνει προτερόχρονο στο παρελθόν. Δηλώνει το πραγματικό γεγονός.

Κείμενο 13

1.    1.   qui bellum adversus Persen regem gerebat: Δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική στο Luci Aemili Pauli στο οποίο λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui, εκφέρεται με οριστική, καθώς δηλώνει κάτι το πραγματικό, συγκεκριμένα χρόνου παρατατικού (gerebat) γιατί αναφέρεται στο παρελθόν και δηλώνει το σύγχρονο.

2.      2. Quia ille metum exercitus Romani vicerat: Δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση, λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρήμα potuit της κύριας πρότασης. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quia, εκφέρεται με οριστική, καθώς εκφράζει αντικειμενική αιτιολογία, συγκεκριμένα χρόνου υπερσυντελίκου (vicerat), γιατί αναφέρεται στο παρελθόν και δηλώνει το προτερόχρονο.

Κείμενο 14

1.       1.qui in exercitu M. Antonii fuerat: δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο Cassius. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui, εκφέρεται με οριστική, γιατί δηλώνει το πραγματικό, χρόνου υπερσυντελίκου, γιατί αναφέρεται στο παρελθόν (προτερόχρονο).

2.     2.  cum repente apparuit ei species horrenda: δευτερεύουσα χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης «Ibi vix animum sollicitum somno dederat». Εισάγεται με τον αντίστροφο σύνδεσμο cum, γιατί δηλώνει αιφνίδιο γεγονός (ονομάζεται αντίστροφος, γιατί το κύριο νόημα βρίσκεται στη δευτερεύουσα και το δευτερεύον στην κύρια), εκφέρεται με οριστική παρακειμένου και σε σχέση με την προσδιοριζόμενη κύρια πρόταση δηλώνει το υστερόχρονο στο παρελθόν. Μετά τον αντίστροφο cum υπάρχει το επίρρημα repente, ενώ στην κύρια πρόταση (σε υπερσυντέλικο το ρήμα της) υπάρχει το επίρρημα vix.

3.      4. Quem simul aspexit Cassius: δευτερεύουσα χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο των κυρίων προτάσεων «timorem concepit» και «nomenque eius audire cupivit». Εισάγεται με τον χρονικό σύνδεσμο simul, εκφέρεται με οριστική έγκλιση, γιατί δηλώνει τον χρόνο και τίποτε άλλο, χρόνου παρακειμένου, γιατί σε σχέση με τις προσδιοριζόμενες προτάσεις δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

Κείμενο 15

1.       1.Cum civitas bellum gerit: Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια που ακολουθεί, με ρήμα το creantur. Εισάγεται με τον χρονικό επαναληπτικό σύνδεσμο cum και εκφέρεται με οριστική, γιατί η πράξη μας ενδιαφέρει από καθαρά χρονική άποψη, και χρόνου ενεστώτα γιατί δηλώνει την αόριστη επανάληψη στο παρόν και στο μέλλον.

2.      2. quod ea re remollescunt homines: Δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση, που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στην κύρια πρόταση, με ρήμα το non sinunt. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod, εκφέρεται με οριστική, καθώς δηλώνει αντικειμενική αιτιολογία· συγκεκριμένα με οριστική Ενεστώτα, γιατί αναφέρεται στο παρόν και δηλώνει το σύγχρονο.

3.    3.   atque effeminantur: Δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση, που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στην κύρια πρόταση, με ρήμα το non sinunt. Εκφέρεται με οριστική, καθώς δηλώνει αντικειμενική αιτιολογία· συγκεκριμένα με οριστική Ενεστώτα, γιατί αναφέρεται στο παρόν και δηλώνει το σύγχρονο. Συνδέεται παρατακτικά με την προηγούμενη δευτερεύουσα αιτιολογική με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο atque.

4.       4.ut arbitrantur: Δευτερεύουσα επιρρηματική απλή παραβολική-συγκριτική πρόταση που εκφράζει τρόπο. Λειτουργεί ως β΄ όρος σύγκρισης με α΄ όρο τις δευτερεύουσες αιτιολογικές προτάσεις μεταξύ των οποίων παρεμβάλλεται. Εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο ut και εκφέρεται με οριστική, επειδή η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις που είναι (ή θεωρούνται ως) αντικειμενική πραγματικότητα. Συγκεκριμένα χρόνου ενεστώτα (arbitrantur), γιατί αναφέρεται στο παρόν

.

Κείμενο 20

1.      1. cui nomen est Hermaeum: δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο in diaetam. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία cui, εκφέρεται με οριστική και δηλώνει πραγματικό γεγονός και μάλιστα χρόνου ενεστώτα επειδή αναφέρεται στο παρόν

2.       2.dum obvia turba quasi moriturum eum miseratur: δευτερεύουσα χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας «Ab his in castra delatus est tristis et trepidus». Εισάγεται με τον χρονικό σύνδεσμο dum, εκφέρεται με οριστική γιατί εκφράζει μόνο τον χρόνο και μάλιστα χρόνου ενεστώτα αντί του αναμενόμενου παρατατικού (λατινισμός) γιατί δηλώνει το σύγχρονο και μάλιστα μια συνεχιζόμενη πράξη στη διάρκεια της οποίας συμβαίνει η πράξη του ρήματος της κύριας πρότασης (delatus est).

3.       ΠΡΟΣΟΧΗ! Η φράση quasi moriturum αποτελεί βραχυλογία που δηλώνει παραβολή και ισοδυναμεί με τη δευτερεύουσα υποθετική παραβολική πρόταση: “quasi is moriturus esset”. Χρησιμεύει ως β΄ όρος σύγκρισης με α΄ όρο το ρήμα miseratur, εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο quasi, εκφέρεται με έγκλιση υποτακτική, γιατί η σύγκριση αφορά μια υποθετική πράξη ή κατάσταση, χρόνου παρατατικού της ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας, γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (άμεσα από το miseratur (ενεστώτας αντί παρατατικού λόγω λατινισμού του dum), έμμεσα από το delatus est (ιστορικός παρακείμενος) και δηλώνει το υστερόχρονο στο παρελθόν και σχηματίζει σε συνδυασμό με την απόδοση υποθετικό λόγο του απραγματοποίητου.